Memur maaşlarına yapılan toplu sözleşme zamlarının ortalama üç ay içinde erimeye başladığı belirtiliyor. 2022 yılında ocak ayında yapılan maaş zammının ise enflasyona yenildiği ifade ediliyor. Habertürk yazarı Ahmet Kıvanç, memur maaşlarındaki toplu sözleşme zamlarının enflasyona karşı dayanma süresini ele aldığı yazısında, MEMUR-SEN'in bu yılki toplu sözleşme masasına 2024 yılı için üçer aylık zam talebiyle oturduğunu aktardı.
MEMUR-SEN, 2024 yılında memurlara birinci 3 ayda yüzde 25 + 10, ikinci 3 ayda yüzde 10, üçüncü 3 ayda yüzde 15 ve dördüncü 3 ayda yüzde 10 zam talebinde bulunuyor. Sendikanın talepleri, gelecek yıllardaki maaş artışlarına dair beklentileri yansıtıyor. Ancak, maaş zamlarının enflasyona karşı kaç ay dayanabileceği ve gerçekçiliği konusunda tartışmalar devam ediyor.
YÜKSEK ENFLASYONA KARŞI MAAŞ ZAMMINDA EŞEL MOBİL SİSTEMİ
Türkiye'de geçmişte yüksek enflasyon dönemlerinde eşel mobil (değişken) ücret sistemi uygulaması yapıldı. Ancak, 2022 ve 2023 yıllarında Merkez Bankası'nın enflasyon tahminleri, ekonomik belirsizlikleri ve dalgalanmaları yansıtıyor. Merkez Bankası, 2023 yılı için daha önce yüzde 22.3 olarak tahmin edilen enflasyonu yüzde 58 olarak revize etti. Ayrıca, 2022 yılı enflasyon tahminini yüzde 33 olarak belirledi.
Memur maaşları iki yılda bir imzalanan toplu sözleşmeyle belirleniyor. Ocak ve temmuz aylarında yapılan toplu sözleşme zammı enflasyonun altında kalırsa, altı ay sonra maaş zammına yansıtılıyor. Örneğin, ocak ayında toplu sözleşme zammı yüzde 4, ocak – haziran döneminde enflasyon yüzde 7 olursa, temmuz ayında zam yapılırken evvela önceki 6 aylık dönemin enflasyon farkı veriliyor, bunun üzerine temmuz ayının toplu sözleşme zammı uygulanıyor.
MAAŞ ZAMMI ENFLASYONA KAÇ AY DAYANIYOR?
Memur maaşlarına yapılan toplu sözleşme zammının enflasyon karşısında kaç ay dayandığını görmek için 2018 – 2023 yıllarına baktık. Örneğin, 2018 yılında toplu sözleşme zammı ocak ve temmuz aylarında yüzde 3 olarak belirlendi. Ocak ayındaki yüzde 3’lük zamma karşılık ocak – nisan aylarında enflasyon yüzde 4.69 olarak gerçekleşti. Nisan ayının ortalarında yüzde 3’lük maaş zammı erimiş oldu.
Aynı yıl temmuz ayında yapılan yüzde 3’lük zamma karşılık temmuz – eylül aylarındaki enflasyon yüzde 9.34’e tırmandı. Başka bir ifadeyle yüzde 3’lük zam ancak temmuz – ağustos aylarında enflasyon karşısında dayanabilirken, eylül ayında eridi, enflasyonun 6.34 puan altında kaldı.
Maaş zammı özellikle 2021’in ikinci yarısından sonra enflasyon karşısında hızla erimeye başladı. Öyle ki, 2022 yılı ocak ayında toplu sözleşme zammı yüzde 5 olarak belirlenmiş olmasına karşın, TBMM’de kabul edilen kanunla 2.5 puan eklenerek yüzde 7.5’e çıkartıldı. Fakat 2022 ocak ayı enflasyonu yüzde 11.10 olunca, yapılan maaş zammının ömrü üç hafta oldu. Memurlar dördüncü haftadan itibaren eksiye geçti. Enflasyon farkını alabilmek için temmuz ayını beklediler ancak o güne kadar enflasyon yüzde 42.35’e çıktı.
Bu yılın ocak ayında normalde toplu sözleşme zammı yüzde 6 olarak uygulanacaktı. Ancak, yine kanunla bu oran yüzde 16.48’e çıkartıldı. Yüksek oranlı bu artış sayesinde maaş zamları bu yıl haziran ayına kadar dayanabildi. Enflasyon bu yıl maaş zammını haziran ayında eritebildi.
MEMUR-SEN, gelecek yıl enflasyonun yüksek olacağı beklentisiyle maaş zamlarının 6 ayda bir yerine, 3 ayda bir yapılmasını, böylece enflasyon farkının telafisi için 6 ayın dolmasını beklemeye gerek kalmamasını istiyor.
Memur maaş zamları enflasyona kaç ay dayandı?
Yıl Ocak ayı Toplu sözleşme zammı (%) Enflasyona yenildiği ay (%) Ocak - Haziran enflasyonu (%) Temmuz ayı Toplu sözleşme zammı (%) Enflasyona yenildiği ay (%) Temmuz - Aralık enflasyonu (%)
2018 3 Nisan (4,69) 9,17 3 Eylül (9,34) 10,19
2019 3 Nisan (4,4) 5,01 3 Eylül (3,24) 6,49
2020 4 Mayıs (4,57) 5,75 4 Ekim (4,62) 8,36
2021 3 Mart (3,71) 8,45 3 Eylül (4,23) 25,47
2022 (*) 7,5 Ocak (11,10) 42,35 7 Eylül (7,05) 15,39
2023 (**) 16,48 Haziran (19,77) 15,77
(*) 2022 Ocak ayında %5 olan TS zammı %7,5 olarak uygulandı
(**) 2023 Ocak ayında %8 TS zammı ilave artışla %16,48 oldu. Temmuz ayında %6 TS zammı + 8.077 TL seyyanen zam yapıldı.
1997 – 1998 YILLARINDA EŞEL MOBİL SİSTEMİ UYGULANDI
Necmettin Erbakan başkanlığındaki 54. Hükümet’in görevde olduğu 1997 yılında kamu kesimi toplu iş sözleşmelerinde aylık eşel mobil sistemi uygulanmaya başlandı. Toplu iş sözleşmesiyle 1997 yılı birinci altı aylık döneminde ücretlere ortalama yüzde 84.4 oranında zam yapıldı. Birinci altı ayı izleyen dönemde ise ücretlerin her ay gerçekleşen aylık enflasyon oranı kadar artırılması kararlaştırıldı. Eşel – mobil uygulaması, kamu işçilerinin 1997 – 1998 yıllarını kapsayan toplu iş sözleşmesi süresince uygulandı.
Memur maaşları ise 1 Ocak 1997 tarihinde yüzde 30 oranında artırıldı. Ancak, Nisan 1997’de yapılan ikinci bir düzenleme ile yine 1 Ocak 1997 tarihinden geçerli olmak üzere memur maaşlarına yüzde 18 – 40 oranında ek zam yapıldı. Yılın ikinci yarısı için de 1 Temmuz 1997 tarihinden geçerli olmak üzere yüzde 35 oranında zam gerçekleştirildi.
Mesut Yılmaz başkanlığındaki 55. Hükümet’in görevde olduğu 1998 yılında ise memur maaşlarına ilk yarıda yüzde 30 zam yapıldı. 1 Temmuz – 30 Eylül 1998 dönemi için yüzde 20, 1 Ekim-31 Aralık 1998 dönemi için de yüzde 10 oranında zam yapıldı.
1997 – 1998 yıllarında kamu işçileri için aylık, memurlar için de 3’er aylık dönemlerde zam yapıldı.
habertürk
